Zakończenie drugiej wojny światowej przyniosło wolność milionom zniewolonych i śmiertelnie zagrożonych ludzi. Był to jednak długi proces, który rozpoczął się jeszcze przed 8 maja 1945 i nie zakończył tego dnia. Oswobodzenie nierzadko oznaczało bolesny początek nowego życia.

Wyzwolenie – radość i rozpacz

Bezwarunkowa kapitulacja nazistowskich Niemiec oznaczała koniec drugiej wojny światowej w Europie. Już na miesiące lub tygodnie wcześniej miliony ludzi przeżywały oswobodzenie – z obozów koncentracyjnych i obozów pracy, miejsc pracy przymusowej i deportacji, ale również wyzwolenie spod okrutniej niemieckiej okupacji. Nie był to jednak jednorazowy akt, lecz powolny, wieloaspektowy  proces, towarzyszący przesuwaniu się alianckich frontów na wschodzie i na zachodzie. Niezliczonym ludziom pierwsze dni i miesiące po wyzwoleniu przyniosły śmierć.

Nierzadko radośnie witani żołnierze Armii Czerwonej byli z jednej strony wyzwolicielami Europy Wschodniej spod niemieckiej okupacji, z drugiej jednak przynosili wielu narodom niewolę. Wywiezieni do Niemiec obywatele Związku Sowieckiego traktowani byli jak zdrajcy ojczyzny. Zwłaszcza kobiety narażone były na gwałty i oskarżenia o zdradę. Wielu ludzi stanęło przed wyborem powrotu do kraju lub emigracji. Szczególnie tragiczna była sytuacja żydowskich ocalonych – wykorzenieni i osamotnieni, z wielkim trudem zaczynali nowe życie na obczyźnie.

Noty biograficzne

Zofia B., ocałała więźniarka obozu koncentracyjnego

• 1923: urodzona w Łodzi
• 1930–1939: szkoła podstawowa i gimnazjum dla dziewcząt
• od 1940: działalność w grupie konspiracyjnej
• 1941–1943: praca w szwalni w Łodzi, kontakty z przyjaciółką w getcie
• wrzesień 1943: aresztowanie i deportacja do KLAuschwitz
• sierpień 1944: przez Ravensbrück transport do obozu w Helmbrechts, filii KL Flossenbürg
• 13 kwietnia 1945: ewakuacja obozu i „marsz śmierci“ do Zwodau w Czechach
• 7 maja 1945: wyzwolenie przez wojska amerykańskie, powrót do Łodzi
• 1946: małżeństwo
• 1950 i 1952: narodziny dwóch córek
• 1946–1979: praca w biurze
• po 1990: pierwsza powojenna podróż do Niemiec

Relacja:

• Interview za251
• długość relacji: 3 godz. 42 min., data nagrania: 29.8.2005, język: polski

Galina G., robotnica przymusowa ze Związku Sowieckiego

• 1925: urodzona we wsi Koczergi, obwód sumski, Ukraina, ZSRR
• 1933: zesłanie rodziny na Syberię za kontakty z zagranicą; internat dla dzieci zesłańców
• 1941: powrót na Ukrainę, niemiecka okupacja
• lipiec 1942: wywózka do Austrii i praca przymusowa w zakładzie zbrojeniowym; związek z robotnikiem przymusowym z Francji, Émile, ciąża
• maj 1945: wyzwolenie przez Armię Czerwoną, rozstanie
• sierpień 1945: narodziny syna w Kijowie; wieloletnie poszukiwania Émile’a
• 1950: małżeństwo; narodziny dwojga dzieci
• 1951–1959: studia budowlane
• do 1991: praca zawodowa
• 2003: ponowne poszukiwania Émile‘a

Relacja:

• Interview za474
• długość relacji: 2 godz. 33 min., data nagrania: 26.12.2005, język: rosyjski

Tosia S., ocalona Żydówka ze wschodniej Polski

• 1929: urodzona w Zaleszczykach, dzisiaj Ukraina
• 1935: przeprowadzka do Horodenki, dzisiaj Ukraina
• 1939: zajęcie miasta przez wojska sowieckie
• lato 1941: wkroczenie Niemców
• od października 1941: w getcie w Horodence, potem w innych gettach, rozstanie z ojcem
• 1942: śmierć matki
• od wiosny 1943: w obozie pracy dla Żydów w Lisowicach
• 1943: śmierć brata
• 28 marca 1944: wyzwolenie przez Armię Czerwoną; spotkanie z dalszą rodziną w Czerniowcach
• po maju 1945: w Gliwicach
• 1946: wyjazd z Polski
• do marca 1949: pobyt w niemieckim Fürth, w amerykańskiej strefie okupacyjnej, emigracja do Peekshill, NJ, USA
• 1950: małżeństwo, narodziny trzech synów
• Pracuje jako nauczycielka hebrajskiego.

Relacja:

• Interview za378 »
• długość relacji: 2godz. 08 min., data nagrania: 14.2.2006, język angielski